Nghị quyết về giao dịch nhà ở xác lập trước ngày 1/7/1991 có liên quan đến người Việt Nam định cư ở nước ngoài vừa được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua, có hiệu lực từ ngày 1/9/2006. Nghị quyết này sẽ là một khởi đầu tốt cho việc giải quyết những vướng mắc của người Việt Nam định cư ở nước ngoài về nhà thừa kế, lấy lại nhà cho thuê, cho mượn... mà lâu nay chưa tháo gỡ được. Nghị quyết có một số nội dung đáng chú ý:

• Đối với những hợp đồng thuê nhà đã hết hạn trước ngày Nghị quyết có hiệu lực: Nếu bên cho thuê là người Việt Nam định cư ở nước ngoài, bên thuê là người trong nước không thể ký tiếp hợp đồng thì bên cho thuê được lấy lại nhà khi bên thuê đã có chỗ ở khác (bên cho thuê phải thông báo bằng văn bản về việc lấy lại nhà ít nhất 6 tháng). Áp dụng tương tự đối với nhà cho mượn, cho ở nhờ.
• Đối với những hợp đồng thuê nhà vẫn còn hiệu lực: Bên cho thuê được lấy lại nhà ở kể từ ngày hết thời hạn thuê nhưng phải thông báo trước cho bên thuê ít nhất 6 tháng. Áp dụng tương tự đối với nhà cho mượn, cho ở nhờ.
• Đối với những hợp đồng không xác định thời hạn: Bên cho thuê được lấy lại nhà ở sau khi đã thông báo trước cho bên thuê ít nhất 24 tháng. Tuy nhiên, đối với nhà cho mượn, cho ở nhờ, thời hạn này là 6 tháng.
• Đối với nhà thừa kế: Nếu thừa kế mở trước 1/7/1991 mà người Việt Nam định cư ở nước ngoài có quốc tịch Việt Nam, hoặc đã nhập quốc tịch nước ngoài nhưng chưa thôi quốc tịch Việt Nam, hoặc đã thôi quốc tịch Việt Nam nhưng chưa nhập quốc tịch nước ngoài thì được xác lập quyền sở hữu nhà ở đối với phần thừa kế của mình. Trường hợp người Việt Nam định cư ở nước ngoài đã nhập quốc tịch nước ngoài và đã thôi quốc tịch Việt Nam, hoặc người gốc Việt Nam nhưng chưa từng có quốc tịch Việt Nam thì chỉ được hưởng giá trị phần thừa kế đó.

Trước đó, Luật Nhà ở năm 2005 đã được Quốc hội khóa XI, kỳ họp thứ 8 thông qua ngày 29/11/2005, đã có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2006. Theo điều 126 Luật Nhà ở năm 2005, người Việt Nam định cư ở nước ngoài thuộc các trường hợp sau được quyền sở hữu nhà ở tại Việt Nam:

1. Người Việt Nam định cư ở nước ngoài về đầu tư lâu dài tại Việt Nam; người có công đóng góp với đất nước; nhà hoạt động văn hóa, nhà khoa học có nhu cầu về hoạt động thường xuyên tại Việt Nam nhằm phục vụ sự nghiệp xây dựng đất nước; người được phép về sống ổn định tại Việt Nam; các đối tượng khác do Ủy ban Thường vụ Quốc hội qui định.
2. Người Việt Nam định cư ở nước ngoài không thuộc các diện kể trên nhưng đã về Việt Nam cư trú với thời hạn được phép từ 06 tháng trở lên được sở hữu một nhà ở riêng lẻ hoặc một căn hộ.

Hiện nay Chính phủ chưa ban hành Nghị định hướng dẫn thi hành Luật này nên cũng chưa có hướng dẫn cụ thể thế nào là “cư trú với thời hạn được phép từ 06 tháng trở lên”. Song với những đối tượng người Việt Nam định cư ở nước ngoài có Thẻ tạm trú và Thường trú (thời gian trong thẻ từ 1 đến 3 năm) theo tinh thần của điều luật nói trên có thể được xem thuộc diện quy định này.

Vừa qua, Phó chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Văn Đua cũng đã chỉ đạo Sở Tư pháp soạn thảo quy định cho phép người Việt Nam định cư ở nước ngoài sở hữu nhà trong nước được phép cho thuê (theo quy định của Luật Nhà ở, trong thời gian chờ Nghị định hướng dẫn Luật Nhà ở ban hành). Dự kiến, quy định này sẽ được đưa ra áp dụng trong tháng 8/2006.

Nghị quyết này ra đời không những là biểu hiện rõ nhất sự quan tâm của Nhà nước đối với người Việt Nam định cư ở nước ngoài mà còn có ý nghĩa thiết thực giúp cho bà con yên tâm làm ăn, gắn bó với quê hương, gắn kết các thế hệ người Việt Nam xa quê... Bên cạnh đó, việc người Việt Nam định cư ở nước ngoài được mua nhà sẽ góp phần làm cho thị trường bất động sản sôi động hơn. Do vậy các cơ quan chức năng cần sớm ban hành những quy định cụ thể để thực thi các điều luật về vấn đề này.

(Anh Vân, Phòng Lãnh sự - Sở Ngoại vụ TPHCM, ngày 15-8-2006)